Q’opoji’, me’b’a’i’ chuqa’ ri iixoqi’ majun ki wuj kela’ Bolivia, ma niya’ox ta junan kichojm. Yare’ nuk’ut ri kib’anikil ri taq tinamït kichin ri xe elex chikikojol kiwinaq ki’. Po yare’ man utz ta chare ri B’ichb’äl ajb’ij amaq’.

Ri ixoqi’ najin ye samäj janila ruchin niya’ox kiwujil ruchin nikisamajij ri ulew, yare´xikitzijoj chare ri IPS, chuqa’ xikitzijoj chi yare’ samaj najin niki b’an ri ixoqi’ aj Los Andes, la Amazonía chuqa’ el Chaco. Xiki k’ul ki’ kela’ par i tinamït ruchin La paz.

Pa taq li’on taq juyu’ chuqa’ kela’ el Chaco, najin niki k’ul chïk ru utzilal riki samaj. Po pa taq k’ichelaj ruchin ri Amazonía, ri ixoqi’ xa kan majani ye kowin ta nik’aje’ jun ramaj juyu’ pa kiq’a’. Kere’ xu tzijuj ri ajk’amol b’ey ruchin ri Federación de Mujeres Campesinas, ruchin ri Pando Bartolina Sisa, Jesusaida Vaca.

Ri ajk’amob’al b’ey ruchin Bolivia, ma najin ta nub’an jun utz samaj, man to’on ta ruchin rujach´k juyu’ chike ri ixoqi’. Chare yare’ chuqa’ nutun ri “ruma ri achi’a’ ri yesamäj pa k’amol b’ey yalan ma nikiiya’ ta kiq’ij ri ixoqi’.”, Kere’ xu k’ut Carmen Ávila, alk’amol b’ey aj Bolivia.

Chuqa’, ri ajk’amol b’ey ri retaman ronojel chirij ri ulew,(director general de tierra) Florian Soto, xb’ij chi ri winäq ri ye samäj ruk’in, ye k’o pa nima’q kiq’ij taq moloj.

Florian Soto xsamäj, chuqa’ xok ajk’amol b’ey kichin ri winäq kela’ Oruro.

Soto xuk’ut chi ri k’amol b’ey ruchin Evo Morales najin nujäx juyu’ chike ri ixoqi’. Xu saq’ijrisaj chip a enereo ruchin 2006 k’a enero ruchin 2009 xu jach 10 mil 299 ruwujil juyu’ chike ri ixoqi’. Yare’ ntel tzij chi xjachatäj jun 164 mil 402 hectáreas.

Soto xu b’an jun jenemaxik, ri ka’i’ ajk’amol b’ey ri xik’aje’ chuwäch Evo Morales, xikijäch chike ri ixoqi’ 3 mil ruwujil juyu.

Jun ch’ob’oj xu b’an ri ajk’amol b’ey kichin ri ixoqi’ xu b’ij chií pa 1997 k’a 2006 xya’ox chike’ ri ixoqi’ 4 mil 973 ruwujil juyu’ chare ri 29 mil 63 ruwujil ri xjachox.

K’o jun chojm yalan nïm ruq’ij chike ri ixoqi’ aj Bolivia, yar’e k’o par i wuj ruchin k’amol b’ey ri xya’ox ruq’ij par i febrero 2009, yare’ niq’alajin chupan ri Ley del Servicio Nacional de Reforma Agrarioa.

Ri jachoj juyu’ chikiwäch ronojel winäq, yare’ jun chojm kichin yalan k’iy taq amaq’ ma x eta ruchin jun, yare’ nik’atzin ruchin nsachox el ri man utz ta taq b’anob’al chikikojol ri winäq.