Qawinaq aj misquita ye samäj ruchin niki to’ ri xekaj kela’ Honduras

Pa 2006, ri b’anobäl rub’i’ Mimat nu mololej jun70 etok’al oxtz’ik pa jun ik’ ronojel ri ch’aqin el chik, Yare’ najin nikibän ri winäq kela’ Mosquitia,  pa taq k’atän ulew ruchin Honduras.

Yare’ jun moloj ri ki b’anon ri ixoqi’ ruchin niki ch’ojch’ojrisaj ri taq ri yalan nïm choy k’o kela’, chuqa’ rukojol taq jay kichin ri waqi’ tinamït ri ek’o kela’ Mosquitia.

Yare’ jun rulewal ri rujachon ri’ ruk’in Nicaragua, ri nuq’atapuj jun 16 mil 630 xo’etok’al kajtz’ik.

Rye’ ye ixoqi’ ye jachon qa, nima’q taq ixoqi’ chuqa’ ri xkam el kichb’il, pa jun waqi’ juna’ qa xiki mololej ki’ pa ri moloj kichin ri ixoqi’ misquitas par i li’on ruchi ri Costa Atlántica (Mimat, Miskito Miskitu Indian Mairinka Asla Takanka par i ch’abäl misquita).

K’a kami ri chupan ri Mimat e k’o jun mil 200 ixoqi’, ki jachon ki’ par i waqi’ tinamït, k’o jun kichoch pa ri Puerto Lempira, yare’ ruwi’ tinamït ruchin Mosquitia.

Niki jachla’ ri tz’ilal, niki nim pa jun k’olb’ál, niki nim pa jun ch’ich’, niki taq el pa jun jay ri nuloq’ ronojel ri niki lesaj el.

Ri Mimat xelex pa 2003 ruk’in ruto’ik ri Programa de Pequeñas Donaciones (PPD) ruchin ri Fondo ruchin ri Medio Ambiente ruchin ri Programa d elas Naciones Unidas para el Desarrollo (PNUD).

Ruk’in ronojel ri k’ayewal ruk’in ri ki b’anikil, k’o chi xiki koch’  töq ri ajk’amol b’ey xe xiki b’an etzel taq tzijonik chikij.

Ri Mimat nujosq’ij ri choy rub’i’ Caratasca, ri ni eletäj chikojol ri ruchi’ taq ya’ ri nu setisikaj ri yare’ rulewal.

Ri choy k’o jun  oxk’al xo’etok’al raqän, chuqa’ jun kab’lajuj xo’etok’al ruwách, yare’ k’o chiki kojol ri moq’ulew, yare’ yalan nïm kiq’ij ri nik’atzin chare ronojel ri xekaj.

Xiki loq’ jun ch’ich ruchin un samajij ronojel taq tz’il ri niki samajij, po chuqa’ xiki loq’ jun ch’ich’ ruchin niki mololej ronojel ri taq tz’il, yare’ nuya’ kisamaj ri winäq ri yesamäj nik’aj q’ij chupan yare’ moloj.

Ri mosquita yare’ jun rulewal k’o yalan näj chare ri Honduras.  Ri yeb’e kela’ ye ek’ulun pa ruwi’ palow po chuqa’ chikaj, kela’ k’o jun 50 mil winäq. Waqxaqlajuj chike riye’ majun ta kib’i’ par i amaq’ ruma x ama ki tz’ib’an ta ki b’i’-

Ri Masquita yare’ jun rulewal akuchi’ yalan niqa chikiwäch ri winäq ri niki k’ayij etzel taq aq’on ri man utz ta ki k’ayij, ruma xa yalan nima’q taq k’ichelaj, ruchi’ taq ya’, chuqa’ ruma xakan k’o chunaqaj ri meq’en taq juyu’.(PÚLSAR/IPS)