Logo Púlsar Lunes 05 de Marzo de 2012
Voces de la Tierra - Trad | Nota publicada el 19/11/2009 a las 18:06 hs.
AMÉRICA LATINA-MUJERES
Traducción en kaqchiquel
200 juna’, ri ixoqi’ chuqa’ ki chapon ri q’aq’

Juana Azurduy o Manuela Sáenz, Bartolina Sisa o Gertrudis Bocanegra, Luisa Cáceres o Policarpia Salvarrieta. Ri xoqi’ ajk’amol b’ey ki k’utun ri nima’q taq samaj ki b’anon ruchin ru jachoj ri América Latina chare ri España.

Ri ru elexik rujachoj ruchin ri América Latina char España xu k’is 200 kuna’ ru nimaq’ij.

Po chuqa’ ma niki tzijoj ta ri yalan k’eyew sama ri ki b’anon ri ixoqi’, yalan nima’q taq samaj ki b’anon pe pa 1809 chuqa’ pa 1824.

Awe’ k’o jujun tzijob’äl chikij ri ixoqi’ ri xe samäj chirij rujachoj ri América Latina.

Micaela Bastidas (1745-1781) rixqayil ri Túpac Amaru II , chuqa’ rachb’il chupan ri katajixïk ri xeq’ax chuwäch kela’ Perú. Xe kamsex yare’ q’ij, ruk’in jun ixoq chïk rub’i’ Tomasa Condemayta, ajk’amol b’ey ajq’aq’ kichin ri ixoqi’ täq xeru ch’ek ri achi’a’ ri xe pe keal’ España.

Bartolina Sisa (1753-17825) jun ajk’amol b’ey aj aymara rixqayil ri Túpac Katarí , xeru mololej 40 mil qawinaq ruchin niki moj ki’ kik’in ri kaxlan winäq kela’ Perú.

Manuela Cañizares (1769-1815) xeru k’ul ri winäq ri xiki mololej ji’ ruchin ni nimäx kitzij kela’ Quito pa 1809. Chuqa’ Mará Ignacia Rodriguez, (1765-1817) xu mololej ri winäq ruchin ye b’e pa q’ayis kela’ México. Xchapatäj kimal ri kaxlan taq winäq, xiki ch’ey, xiki t’ila’, k’ari’ xiki kamesaj.

Ri aj Chile Javiera Carrera (1781-1862) xok ru k’lel ri aj amaq’il winäq ru b’i’ Bernardo O’higgins, chuqa’ ri ixoq aj Colombia Policarpa Salvarrieta, jun nim ajsamajel ajpaq’ayis xkamasäx kela’ Bogotá ruk’in ri rachb’il rub’i’ Alejo Sabarian.

Ri ajk’amol b’ey aj Venezuela ri yalan kit aman ruwäch ru b’i’ Luisa Cáceres (1799-1866) rixqayil ri ajk’amol b’ey ajq’aq’ Juan Bautista Arismentdi; xiki jo’ xiki qasaj ruwi’ täq xiki nim ri q’opoj ixöq re’ pa che’, chila’ xu tzäq ri ral ri majani nelex.

Pa ri molo ajq’aq’ ye k’o yalan k’iy ixoqi’ ri ki b’anon janila taq samaj, xa kan noj tzijon chirij ri xta Azurdia, ri xk’aje’ kik’in ajpaq’ayis kela’ Ayohuma (1813), Potosí chuqa’ la Laguna (1816), kela’ xiki moj ki’ ruk’in q’aq’ e chila’ xkmasex wa rachjil ru b’i’ Manuel Padilla, täq yare’ xrajo’ xu to’ rixqayil.(PÚLSAR/IPS)


Traducción: Herber Morales
19/11/2009




Copyleft @2004-2012 AMARC-ALC | Derechos cedidos según las siguientes condiciones.
Agradecemos citar la fuente.