Aymara kawsaypiqa ñawpaxmantapacha mikhuna puquykunata chaparakuspa kawsakuspa kax.

Kay jina aymara ranqhaykunaqa, kunankama chhaxra chiqakunapi rikhukullanpuni, maypichus runakunaqa chaparakuspa kanku, kay jatun 16 de julio Alto Pata llaxtapi jina, chantapis Santa Cruz de la Sierra qhatukunapi kallantax, chantaqa Liniers nisqa wasimasi qhatupi mama llaxta Argentina suyupi.

Kawsay rimarixqa Leonardo Esteban pichus, phisqa chunka watayux kaspa, mikhuna puquykunata chaparakuspa kawsakun, chantapis payqa tukuy wata makiwan ruwasqa puquykunata chaparaspa tukuy chhaxra qhatukunata waturispa ch’usapa kan.

Masqha mikhuna puquychus iskaynin makinman yaykun, chay tupu jina chaparakunankupax, wakin kuti ukchhika pisipis kan, uj chhika asqhapis kan, iskayninku kay jina ruwaywan chiqa sunqu qhipakunku.

Chaparata ruwanapaxqa sinchi karuta purina tiyan, karu llaxtaman rina tiyan maypichus puquyqa waxjina, ichapis chayta munanku.

2001 censo nisqa runa yupaypi, 1 junu 278 waranqa, 627 runakuna aymara jina rixsichikunku, paykunaqa qhiswamanta nisqa iskay kaxpi aswan runakuna kanku, qhiswakunaqa 1 junu 557 waranqa 689 runakuna kanku.

Hiperinflación nisqa maypichus puquykuna sinchitapuni wicharin, kay 80 watakuna tukukuypi, maypichus Estado llaki kamachiyta wakichin, chay kuti 30 waranqa runakunata llank’ayninmanta qharkun, chay jawa asqha runakuna kawsayta mask’akuy munaspa chhaxraman coca tarpux ripunku, wakinkuna imatapis ranqhayman ripunku.

Lucía Rosales nisqa kay Global Labour Intitute tantaymanta investigadoraqa, kay qhasi kax llank’aypiqa sapa pachaxmanta 63 % jina runakuna llank’akanku, ajinata Organización Internacional del Trabajo (OIT) rixsichin.

Kay qhawariypi pikunachus astawan kay jina qhasi llank’aypi kanku, warmikuna kanku nin. 74 % paykuna llank’ana pachapi llank’aspa kanku, qharikunaqa 55% jinalla kanku.(PÚLSAR/IPS)

Eco Jóvenes
14/01/2009